Van nature is de mens goed! We zijn sociale wezens met een goed hart. Mensen willen ook graag hun best doen voor elkaar, het goede doen, elkaar helpen, openstaan voor groei en verandering. In onze kern zijn we echt sociale en liefdevolle wezens.
Van nature is de mens goed!
Natuurlijk heb ik de wijsheid niet in pacht, maar het feit dat de mens van nature goed is, houdt mij al jaren bezig. Als we sociale mensen zijn, waarom is er dan zoveel strijd, chaos en ellende? Een vraag die mij regelmatig wordt voorgelegd.
Het gaat dan niet alleen over de problemen in de wereld, maar ook de problemen die in ons eigen leven plaatsvinden. Of dit nu gaat over relatieproblemen (echtscheidingen 40,1% in Nederland), problemen op werk ( 1 op de 9 medewerkers is niet betrokken), of burn-out & stress klachten in ons persoonlijk leven (1 op de zeven werknemers heeft burn-out klachten).
Schaarste economie
Zou het zo kunnen zijn dat we een schaarste economie hebben gecreëerd? Ik heb het niet over materiële schaarste, maar vooral over schaarste om onze liefde te delen, schaarste om creatief te kunnen zijn, schaarste om onze talenten te tonen, schaarste om te zijn wie we zijn, schaarste om gelukkig te zijn, schaarste om te mogen genieten van je vrije tijd, van je vrienden, je kinderen enzovoort.
De afgelopen jaren heb ik veel managers en werknemers gesproken die zo hard werken, veel overuren draaien en zelfs in het weekend actief en loyaal zijn aan hun organisatie. Je zou kunnen denken dat deze mensen juist betrokken zijn. Maar gaat het hier over betrokken zijn of eerder werkverslaafd zijn? Een betrokken en bevlogen werknemer voelt zich sterk toegewijd aan zijn werk en aan de organisatie. Maar zij vinden hun vrije tijd ook belangrijk, hun privé leven en vrienden. Er is namelijk meer dan alleen werk.
Werkverslaafden werken hard omdat zij een overtuiging hebben dat dit nu eenmaal zo ‘hoort’. Want ‘iedereen werkt hard, dus ik ook’, of ‘niemand kan het beter dan ik’, of ‘als ik niet zo hard werk, verlies ik straks mijn baan’, of ‘ik voel me schuldig als het werk niet af is’.
We onderschatten de kracht van systemen op ons gedrag
We hebben op de één of andere manier systemen en structuren opgebouwd die per definitie niet gericht zijn op wat het beste is voor de mens, maar eerder wat het beste is voor de economie of de organisatie. Of het nu gaat over schoolsystemen, werksystemen, politieke systemen of leefsystemen.
Ons onderwijssysteem bijvoorbeeld is praktisch volledig gericht op onze linkerhersenhelft (redeneren, logica, ratio). Je wordt beloond in dit systeem door middel van een diploma. Het systeem spreekt het denken aan, niet het voelen. Het spreekt nauwelijks het hart aan en deze gewoonte die we ooit aangeleerd hebben, volgt zijn weg ook op werk. Het is toch logisch dat we niet meer weten hoe we ons hart kunnen volgen. We raken ervan in de war en zelfs ‘voelen’ zijn we verleerd of vinden we eng.
Als we onvoldoende ruimte krijgen (en nemen) om expressie te mogen geven aan wie we zijn, onze talenten te laten zien, creativiteit te laten stromen, gewoon even anders te zijn dan wat systemen van ons verlangen, heeft dat consequenties. Consequenties voor onze gezondheid en geluk, omdat we onderdrukken wie we zijn.
Als we onze werkelijke aard blijven onderdrukken, gaan we overleven in plaats van leven. Als we geen ruimte krijgen om te zijn wie we zijn, gaan we vechten, vluchten of bevriezen en dit leidt nimmer tot geluk. Het probleem is dat we dit niet altijd door hebben en jaren in een overlevingsmodus kunnen fungeren. Maar het probleem is ook dat we nooit het beste uit onszelf halen. Als we overleven onderdrukken we juist onze talenten en creativiteit.
Hoe nu verder?
Volgens de theorie van Kahneman hebben mensen bij wijze van spreken twee systemen. Het eerste is impulsief en intuïtief, reageert op indrukken, legt razendsnel causale verbanden, ook als ze er niet zijn. Dit systeem heeft de neiging om van alles wat er gebeurt meteen een coherent verhaal te maken, met een kop en een staart, ook wel ons automatisch onbewust systeem.
Systeem 2 daarentegen is in staat tot reflectie, argumentatie, gedraagt zich voorzichtiger, rustiger, wil best langer nadenken ofwel ons bewuste aandacht systeem. Het tweede systeem bevindt zich echter vaak in een sluimer toestand, waarin slecht een klein deel van de capaciteit wordt gebruikt. Echter vergt het bewustzijn om dit systeem aan het werk te zetten, anders neemt systeem 1 het over.
Zelfbewustzijn is misschien wel het systeem van de vrijheid omdat jij als mens in staat bent om afstand te nemen van elk systeem. Word je bewust dat je niet weerloos bent tegen de negatieve invloeden die systemen op jou kunnen hebben. Kiezen voor je eigen vrijheid en expressie geven aan wie je bent met al je kwaliteiten is geen verzet, het betekent dat je verantwoordelijkheid oppakt over het leven dat van jou is.
We hebben een mentale pauze nodig om voeling te krijgen met wat we werkelijk willen. Onderdruk jij al jaren wie je werkelijk bent, met al je creativiteit, positieve kwaliteiten en talenten omdat de systemen dit nu eenmaal van ons vragen? Sta dan eens stil bij wat je werkelijk wilt, wat jouw hart jou te vertellen heeft.
Het is aan jou of je gezond en gelukkig oud wilt worden, maar als ik het voor het zeggen zou hebben, dan zou ik in elk oudersysteem, schoolsysteem en werksysteem geluk en emotionele intelligentie in het curriculum willen plaatsen. Want alleen samen kunnen we een wereld creëren die wel werkt.
