Op de vraag: ‘Hoe gelukkig of ongelukkig ben jij met je leven als geheel genomen op een schaal van 1 tot 10?’, geven de meeste mensen zichzelf een hoge score — gemiddeld een 7,5 tot 8 of zelfs hoger, blijkt uit verschillende nationale en internationale geluksonderzoeken.
En op de directe vraag: ‘Ben jij gelukkig?’ antwoorden mensen vaak spontaan met: ‘Ja’ of ‘Ik heb niets te klagen.’ Maar wat bedoelen we daar eigenlijk mee?
Wat betekent geluk?
Wanneer ik vervolgens vraag ‘Wat betekent geluk voor jou?’, krijg ik vaak soortgelijke antwoorden:
- Vrijheid
- Zingeving
- Vrienden/Familie
- Geld
- Leuk werk, of juist niet meer hoeven werken
- Gezondheid
- Positieve emoties ervaren/Tevredenheid/Me goed voelen
- Een goed leven
- Welbevinden
Deze lijst is eindeloos, want geluk is voor iedereen anders. Er is geen universele definitie van geluk.
Hoe meet je iets dat voor iedereen iets anders betekent?
Dat roept de vraag op: hoe kun je geluk meten, als iedereen er iets anders onder verstaat? Wat meet je dan precies? Misschien is de vraag ‘Ben jij gelukkig?’ wel te simpel. Misschien moeten we ons eerder afvragen: Wat voor vormen van geluk bestaan er eigenlij
Soorten geluk
1. Hedonistisch geluk: genot en pijnvermijding
Als mensen ‘me goed voelen’ koppelen aan geluk, doelen ze vaak op het ervaren van plezier en het vermijden van pijn. Dit is de hedonistische of utilitaristische benadering van geluk. Geluk wordt dan vooral gezocht in externe omstandigheden en zintuiglijk genot: lekker eten, leuke uitjes, prettige ervaringen.
Deze vorm van geluk is makkelijk te herkennen en ook meetbaar. Maar het is vaak vluchtig: zodra een behoefte is vervuld, ontstaat er weer een nieuwe. Bovendien: door pijn systematisch te vermijden, ontbreekt de ruimte voor groei, zelfreflectie en bewustzijnsontwikkeling.
2. Tevredenheid: het ‘ik heb genoeg’-gevoel
Tevredenheid wordt vaak gelijkgesteld met geluk. Uitspraken als ‘Ik heb alles wat ik nodig heb’ of ‘Als ik niet tevreden ben met wat ik al heb, zal ik ook niet tevreden zijn met wat ik nog krijg’ illustreren dat goed. Tevredenheid is nauw verbonden met materiële zekerheid, maar ook met het vermogen om waardering te voelen voor wat er is.
3. Eudaimonisch geluk: zingeving en innerlijke vervulling
Een zinvol leven wordt ook geassocieerd met geluk. Mensen omschrijven dit als: ‘leven naar mijn waarden’, ‘een bijdrage leveren’, ‘zelfverwerkelijking’ of ‘deugdzaam leven’. Deze benadering van geluk — geïnspireerd op Aristoteles' idee van eudaimonia — draait om innerlijke groei, betekenis en morele ontwikkeling. Dit soort geluk komt van binnenuit en kan zelfs samengaan met moeilijke of pijnlijke ervaringen.
4. Emotioneel welbevinden: het hele spectrum toelaten
Veel mensen verbinden geluk aan het ervaren van positieve emoties en het vermijden van negatieve. Maar wie alleen streeft naar ‘blij zijn’ en andere emoties onderdrukt, mist essentiële signalen van het emotioneel systeem. Verdriet, boosheid, angst en afgunst hebben een belangrijke functie in zelfbewustzijn en relaties. Een gelukkig mens is niet iemand die zich altijd goed voelt, maar iemand die bewust omgaat met wat zich aandient.
5. Omgaan met stressoren
Niemand is immuun voor interne of externe stressoren. De vraag is: hoe ga je ermee om? Kun je er met bewustzijn naar kijken? Geluk hangt niet alleen af van wat je meemaakt, maar ook van hoe je daarop reageert — of je er bewustzijn op zet, of niet.
Kun je geluk meten?
Er bestaat geen universeel erkende werkdefinitie van geluk. Dat maakt het meten ervan lastig. In rapporten zoals het World Happiness Report wordt een landelijk geluksniveau berekend aan de hand van meetbare indicatoren zoals:
- Inkomen
- Gezonde levensverwachting
- Sociale verbondenheid
- Vertrouwen in instituties
- Vrijgevigheid
- Ervaren vrijheid
Hoewel dit waardevolle gegevens oplevert, blijft de vraag: meten we hier werkelijk geluk, of vooral de voorwaarden voor een prettig leven? Geluk is immers niet altijd logisch of lineair. Iemand met ‘alles op orde’ kan zich diep ongelukkig voelen, en andersom.
Geluk in de praktijk: een persoonlijk verhaal
Een dierbare vriend van mij had een eigen onderneming, een huis, een sociaal netwerk, en voelde zich goed. Tot hij ongeneeslijke kanker kreeg. Hij verloor zijn baan, moest zijn huis verkopen, kwam in de bijstand — en wist dat hij zou overlijden. Toch heb ik zelden iemand zo gelukkig gezien.
Hij vertelde me: ‘Ik zoek niet meer naar geluk, want ik ben het. Ik ben hier, nu. Het verlangen naar geluk maakte plaats voor een diepe aanwezigheid. Ik hoef het niet meer te worden. Ik ben het al.’
Geluk is een bewustzijnsstaat
Voor mij is geluk een bewustzijnsstaat. Bewustzijn is er altijd, en dus ook de mogelijkheid tot geluk. Geluk is geen externe toestand, maar een innerlijke ervaring van aanwezig zijn — met alles wat er is.
Het zoeken naar geluk in externe zaken kan juist het zicht op geluk vertroebelen. Het verlangen naar geluk is al een uitdrukking van geluk: het bewustzijn dat weet dat er iets waardevols te ervaren is. Geluk is geen bestemming, maar een manier van aanwezig zijn bij wat er is.
Groeien in bewustzijn = groeien in geluk
Natuurlijk ervaar ook ik nog steeds negatieve emoties. Maar het verschil is dat ik er bewustzijn op zet. Ik richt mijn aandacht op wat ik voel, geef het woorden, en luister. Niet omdat ik dan ‘van het gevoel af ben’, maar omdat ik mezelf erken in het moment.
Je hoeft je niet altijd goed te voelen om gelukkig te zijn. Je hoeft niet in strijd te gaan met je gedachten of gevoelens. Door bewustzijn in te zetten, word je de waarnemer van je eigen binnenwereld. Zo ontdek je dat geluk geen object is dat je kunt najagen, maar een staat van zijn die altijd toegankelijk is.
Wat betekent geluk voor jou?
Wat brengt jou in contact met geluk? Misschien is het afhankelijk van je stemming, je omgeving, of je innerlijke staat. Waar het ook verblijft — wees erbij, en wees je ervan bewust.
Peter
op 22 Dec 2018