De geluk op werk Piramide

Volgens gedragswetenschappers is ieder resultaat van een onderneming het gevolg van het gedrag van mensen. Positieve gedragsondersteuning, waarbij beloning centraal staat in plaats van bestraffen, is men gemotiveerder om tot goede resultaten te komen. Positieve gedragsondersteuning en een belonende cultuur is belangrijk in elk systeem.  Dit geldt voor een oudersysteem, een schoolsysteem en een werksysteem.

De geluk op werk Piramide is een model dat positieve gedragsmatige ondersteuning biedt en is ontwikkeld door Heart4Happiness. Het is een model voor gezonde en gelukkige medewerkers in organisaties met een Happy Vibe.

De Geluk op werk-Piramide vertegenwoordigt een aantal hiërarchische stappen. Dit betekent dat een onderliggend level geborgd moet zijn. Eerst werken aan een emotioneel veilig klimaat en de menselijke maat, zodat mensen zich veilig, gezien en gehoord voelen. Dit is belangrijk voor elk systeem. Het is namelijk aantoonbaar dat gedrag voor een groot deel wordt bepaald door de emoties die iemand ervaart, ook wel interne oorzaken van gedrag genoemd (rationeel dan wel irrationeel).  Een emotioneel & psychologisch onveilig klimaat is voor ons brein net zo onveilig als - vanuit onze voorgeschiedenis - de confrontatie met een leeuw.

Hoe kun je goed functioneren in een emotioneel & psychologisch onveilig klimaat?

In een oudersysteem is een emotioneel veilig klimaat nodig om kinderen veilig te laten hechten om vervolgens gezonde relaties te kunnen opbouwen met ouders en vriendjes. Dit heeft een positief effect voor de toekomst op volwassen relaties.

Voor een schoolsysteem is een psychologisch klimaat - ook wel pedagogisch klimaat genoemd - essentieel. Kinderen leren optimaal in een omgeving waarin ze zich veilig en geaccepteerd voelen, het is een basisbehoefte van elk kind en tegelijk een voorwaarde voor een positieve ontwikkeling.

Voor een werksysteem geldt exact hetzelfde. Binnen een school of op de werkplek is een emotioneel en psychologisch veilig klimaat noodzakelijk om je veilig te kunnen voelen en vertrouwen te borgen. Dit legt het fundament voor sociale en positieve relaties. Dan kan er gewerkt worden aan sociale en emotionele strategieën, juist omdat het veilig is. Hierdoor wordt het sociaal betrokkenheid systeem geactiveerd ( zie link). Soms is er extra ondersteuning nodig in de vorm van gedragsinterventies.

Het resultaat is minder pestgedrag, betere samenwerking, hogere (leer)prestaties, meer betrokkenheid, creativiteit, vertrouwen, trots en meer gelukkige medewerkers.

De geluk op werk Piramide

Door gebruik te maken van de geluk op werk piramide zijn organisaties beter in staat om positief met elkaar samen te werken, positieve relaties op te bouwen, problemen efficiënter op te lossen en meer sociale en emotionele gezondheid te creëren.

Uitleg geluk op werk piramide

Aan de onderkant van de Piramide is wat wij noemen een Emotioneel en Psychologisch veilig klimaat. Oftewel het creëren van een ondersteunende en gezonde werkomgeving. Dit is het fundament van de geluk op werk piramide. We weten inmiddels dat invloeden vanuit de omgeving van essentieel belang zijn voor mentale, fysieke, zingevende en emotionele gezondheid.

Veiligheid voldoet aan de fundamentele menselijke behoefte om verbinding te maken en erbij te horen. In deze fase voel je je veilig om jezelf te zijn en word je geaccepteerd voor wie je bent, inclusief je unieke eigenschappen en bepalende kenmerken.

Het is algemeen bekend dat een emotioneel veilig klimaat een positief verband legt met betrokkenheid en resultaten.  Wanneer lichaam & geest emotionele veiligheid ervaren, wordt een bepaald neurologisch subsysteem geactiveerd: ‘ Het sociale betrokkenheid systeem’ (Social Engagement System).

De polyvagal theorie

De polyvagaal theorie legt uit hoe de vecht-, vlucht- en bevriezing reactie werkt en wat we kunnen doen om het te reguleren als het wordt geactiveerd. Dus wanneer we gestrest raken, bestaat de mogelijkheid om dit te reguleren.

Dit systeem ondersteunt sociaal betrokken communicatie en vermindert de vecht- vluchtgedrag en stressrespons.  Het verhoogt de aanmaak van Oxytocine en Vasopressine. Deze hormonen hebben een bijzondere werking op ons brein en lichaam. Het geeft ontspanning en een geluksgevoel. Het verlaagt de bloeddruk en reduceert stress.

Het geeft vertrouwen, verbondenheid, meer empathie en moraliteit. Wordt de werkomgeving als onveilig ervaren, neemt het sociaal betrokken gedrag af en neemt vecht- vluchtgedrag toe. Is een klimaat langdurig onveilig zal het bevriesgedrag toenemen. Vechten/vluchten en bevriezen zijn verschillende defensiemechanismes zonder bewustzijn, het is geen bewuste beslissing. Ons zenuwstelsel scant voortdurend de omgeving op gevaar.

Er zijn drie toestanden van opwinding.

1. Bevriezing is de dorsale vagale toestand, dit gaat gepaard met gevoelens van hopeloos, depressie, een gevoel dat er geen uitweg meer is.
2. Vecht/vlucht modus is een reactie van het sympathisch zenuwstelsel. We kunnen woede, irritatie, frustratie (vechten) ervaren of angst, zorgen (vluchten).Bloeddruk en ademhaling gaat omhoog, spijsvertering neemt af.
3. Sociale betrokkenheid is parasympatisch, ventrale vagale toestand. Het is onze staat van veiligheid, homeostase. We zijn geaard, nieuwsgierig, empathisch enzovoort. Onze spijsvertering, bloedcirculatie, weerstand tegen infectie en immuunrespons verbeterd in deze toestand.

Sociaal betrokkenheid is onze standaard modus, vechten of vluchten zorgt voor mobiliseren en bevriezing als we ons volledig afsluiten.

De nervus vagus speelt hierbij een rol. De nervus vagus is een bundel zenuwen, de langste hersenzenuw, en staat in verbinding met vrijwel elk orgaan. De belangrijkste functie is om het parasympatisch zenuwstelsel van energie te voorzien, reguleren hartslag, ontstekingen onder controle houden, vrijgeven neurotransmitters om lichaam te herstellen etc. Ook zorgt de nervus vagus voor afgifte acetylcholine, die spieren controleert en hartslag vertraagt. Deze zenuw wordt gestimuleerd tijdens diepe ademhaling, ook kunnen koude douches de functie van de nervus vagus verbeteren. Door koud te douchen ervaar je een stresstrigger, waardoor je ademhaling veranderd en je spieren zich willen aanspannen. Door met je adem te werken, je spieren te ontspannen en langzaam uit te ademen, kun je je aan de kou aanpassen. Als dit lukt dan vertraagt het sympathisch zenuwstelsel en neemt het parasympatisch systeem het over. Dit heeft weer effect op de nervus vagus. Neuro chemicaliën komen vrij zoals endorfines, die een positief effect hebben op je hele systeem.

Bouwen aan een emotioneel veilig klimaat zorgt dat mensen indirect beïnvloed worden door de omgeving/cultuur. Zo creëer je als organisatie de optimale condities om te floreren.

Een emotioneel en psychologisch veilig klimaat is een omgeving die je kunt vertrouwen. Hoe ziet zo’n emotioneel en psychologisch klimaat eruit? Een klimaat waarin je elkaar respecteert en vertrouwt? Je waarden leeft en er toe doet?

Eén tip om een emotioneel en psychologisch veilig klimaat te bevorderen is om de spelende mens te activeren, in sociale interactie met elkaar. Als we de spelende mens activeren, leren we onze defensiemechanismen te reguleren. Spelen is eigenlijk een neurale oefening van het gebruik van het sociaal betrokkenheidssysteem waarmee we het vecht/vlucht en bevries gedrag kunnen reguleren, waarbij fouten maken kansen zijn om te groeien.

Positieve relaties

Het volgende level van de piramide is positieve relaties. Positieve relaties krijgen vorm binnen een emotioneel en psychologisch veilig klimaat. Goede relaties zijn de sleutel tot effectieve organisaties met een Happy Vibe. De basis voor sociale, emotionele en gedragsmatige ontwikkeling. 

Er zijn goede redenen voor het opbouwen van positieve relaties, ook voor managers. Een goede relatie opbouwen met het team, zorgt voor veiligheid en vertrouwen, een team is dan meer bereidwillig om positieve aandacht te ontwikkelen en te delen. Mensen leren sneller nieuwe vaardigheden van mensen met wie ze een positieve relatie hebben. Positieve relaties zijn dus groeibevorderend. Daarnaast zullen ondersteunende en positieve relaties bijdragen aan het ontwikkelen van meer zelfvertrouwen en een gevoel van veiligheid vertrouwen en trots. Betrokkenheid in het opbouwen van gezond relatiegedrag is essentieel voor een manager. Positieve relaties betekent dat de manager zijn mensen kent, de belangen, behoeften en sterke punten.

Bovendien als het klimaat veilig is en we voelen ons goed, zijn we meer bewust van elkaar omdat ons bewust denkende brein beter functioneert. We richten ons sneller op de behoeften van de ander en vergroten ons empathisch vermogen. We bekommeren ons om anderen vanuit oprechte belangstelling. Er ontstaat een positiviteitsresonantie op de werkvloer met meer vertrouwen en trots.

Sociale en emotionele vaardigheden

De volgende trede gaat over het trainen van sociale en emotionele vaardigheden. Als er een emotioneel veilig klimaat is en er zijn positieve relaties ontwikkeld, kan een organisatie zich richten op het trainen van sociale en emotionele tools. Het heeft geen zin om teamtrainingen te doen als het klimaat psychologisch onveilig is.

Denk hierbij aan het herkennen van emoties in het lichaam oftewel emotionele intelligentie vaardigheden. Emoties goed kunnen reguleren en op gepaste wijze kunnen uiten. Zie hiervoor ook het PIML model. Emotionele intelligentie vaardigheden zorgen ervoor dat de medewerkers zich persoonlijk ontwikkelen.  Leading yourself, Leading others, mastering social awareness en leading change.

Emotionele intelligentie en sociale vaardigheden zorgen ervoor dat we het beste uit onszelf en uit anderen naar boven halen. Het is een cruciaal onderdeel van een leider. Maak van psychologische veiligheid een expliciete prioriteit. Praat over het belang van het creëren van psychologische veiligheid op het werk, en het verbinden met een hoger doel om meer teambetrokkenheid en een gevoel van inclusie te bevorderen. Modelleer het gedrag dat je wilt zien. Toon als leider oprechte nieuwsgierigheid. Wees ruimdenkend, medelevend en empathisch wanneer iemand dapper genoeg is om iets te zeggen dat de status-quo uitdaagt.

Bevorder dialoog en authentiek debat, en werk om conflicten productief op te lossen. Leiders kunnen de weg vrijmaken voor factoren die bijdragen aan psychologische veiligheid.

Individuele interventies

De laatste trede gaat over individuele interventies. Binnen een organisatie is er soms extra individuele aandacht nodig bij een selecte groep medewerkers of managers om tot gedragsverandering te komen. Voor deze mensen is het belangrijk om geïndividualiseerde intensieve interventies te ontwikkelen. Leren op een andere manier aan de behoeften te voldoen en het gepaste gedrag te versterken.

De focus van individuele interventies is om te helpen de medewerker  sociale, emotionele en communicatieve vaardigheden te leren, het verbeteren van de relaties met het team en manager en het verbeteren van de kwaliteit van leven. Dit kan gaan over coaching on the job, individuele coaching en gesprekken.