Interoceptie is het verborgen gevoel dat je geluk vormt

Heb je ooit je hart horen kloppen? Je hoofd bonzen? Je handpalmen zweten? Je ogen zwaar voelen worden? Als dat het geval is, dan wordt dat interoceptie genoemd.

Er is steeds meer bewijs dat signalen die van onze interne organen naar de hersenen worden gestuurd een belangrijke rol spelen bij het reguleren van emoties en het bevorderen van ons welzijn. Interoceptie heeft een enorme invloed op verschillende aspecten van ons leven, zoals zelfregulering, geestelijke gezondheid en sociale verbinding.

Interoceptie verwijst naar de feedback van onze interne organen naar onze hersenen, waardoor we onze innerlijke fysiologie kunnen voelen en begrijpen. Het gaat om het bewust waarnemen van de fysiologische toestand van ons lichaam, zoals onze hartslag, ademhaling en dorstgevoel, maar ook de sensaties van buiten ons lichaam, zoals smaak, pijn, aanraking en affectieve gevoelens, de basale ervaringen van lichamelijke sensaties.

Kort gezegd omvat interoceptie alle signalen van onze interne organen, inclusief het cardiovasculaire systeem, de longen, darmen, blaas en nieren, waarbij er voortdurend een communicatiedialoog plaatsvindt tussen de hersenen en onze organen. Veel van deze processen vinden onbewust plaats, en dat is maar goed ook, want het zou veel energie kosten om de automatische feedback tussen de hersenen en het lichaam bewust waar te nemen, zoals bij het stabiliseren van de bloedsuikerspiegel. Maar veel van deze sensaties, zoals spierspanning of het kloppen van het hart, zijn wel belangrijk voor ons bewustzijn en ons welzijn.

Interoceptie is wellicht minder bekend dan de "naar buiten gerichte" zintuigen, zoals zicht, gehoor, smaak, aanraking en geur, maar het heeft inderdaad enorme gevolgen voor ons welzijn en onze ervaring van geluk. Wetenschappers hebben aangetoond dat onze gevoeligheid voor interoceptieve signalen invloed kan hebben op ons vermogen om onze emoties te reguleren en onze vatbaarheid voor psychische problemen, zoals angst en depressie.

Een voorbeeld van interoceptie is het ervaren van een volle blaas en weten dat je moet plassen. Dit zijn homeostatische behoeften, vergelijkbaar met het reguleren van zuurstof, temperatuur, honger en dorst. Ons lichaam bewaakt constant de homeostase en geeft indien nodig signalen om actie te ondernemen, zoals drinken wanneer we dorst hebben. Naast deze homeostatische aspecten zijn er ook sensorische en emotionele aspecten. Bijvoorbeeld het gevoel van frustratie ervaren en dit kunnen reguleren. Als je geen goed contact hebt met deze gevoelens, een gebrek aan interoceptie hebt, kun je bij langdurige frustratie in een staat van apathie terechtkomen. Het luisteren naar je lichaam is een manier om te investeren in je ervaring van geluk.

Kortom, interoceptie speelt een essentiële rol in ons welzijn en onze geluksbeleving. Het stelt ons in staat om de signalen van ons lichaam op te merken, te begrijpen en erop te reageren, wat van invloed is op onze emotieregulatie en psychische gezondheid. Het bewust zijn van interoceptieve signalen en het luisteren naar ons lichaam kan ons helpen om beter voor onszelf te zorgen en ons welzijn te bevorderen.

Hoe beter je in staat bent tot interoceptie, hoe beter je de eigen emoties kunt (leren) reguleren, hoe groter je zelfbewustzijn is. Lichaamseigenaarschap!

Hoe je je van binnen voelt heeft een impact op je emoties. Een naar gevoel betekent niet noodzakelijkerwijs dat er iets mis is; het kan gewoon betekenen dat je lichaam overbelast is: je innerlijke fysieke toestand. Afstemmen op het lichaam en met je bewustzijn de interoceptieve signalen veranderen, helpt bij  een groot aantal psychische problemen, trauma's en heeft een positief effect op je geluksgevoel. Alleen door naar het hart te luisteren, zo lijkt het, kunnen we beter voor de mind zorgen. 

Uiteraard behandelen we interoceptie in de opleiding voor Gelukscoach en leer je technieken voor het vergroten ervan. 

Hoe sterk is jouw interoceptie?

Neem even een veilige en comfortabele positie aan, sluit je ogen en probeer het kloppen van je hart in je borst te voelen. Kun je, zonder je handen te bewegen om je polsslag te controleren, elke beweging voelen en het ritme tellen? Of vind je het moeilijk om überhaupt iets waar te nemen? Deze eenvoudige test is slechts één manier om je "interoceptie" te beoordelen, oftewel de perceptie van je hersenen van de toestand van je lichaam.

Interoceptie is een belangrijk mechanisme voor zowel mentale als fysieke gezondheid. Het begrijpen van de signalen van ons lichaam helpt ons om emotionele en fysieke toestanden te begrijpen en te reguleren. Het stelt ons in staat om te herkennen wanneer we bijvoorbeeld gestrest, vermoeid of hongerig zijn, en om daarop te reageren met gepaste acties.

Een goed ontwikkelde interoceptie kan ons helpen om onze emoties effectiever te reguleren en ons welzijn te bevorderen. Het stelt ons ook in staat om beter voor ons lichaam te zorgen, door te luisteren naar de behoeften ervan en actie te ondernemen om aan die behoeften te voldoen.

Dus, neem af en toe de tijd om je interoceptie te verkennen en te ontwikkelen. Het bewust worden van de signalen van je lichaam en het versterken van je interoceptieve vermogen kan bijdragen aan een betere balans tussen geest en lichaam, en uiteindelijk aan een verbeterde algehele gezondheid en welzijn.

Somatische markers

Professor Antonio Damosio kwam met het begrip somatische markers. Hij stelde voor dat emotionele gebeurtenissen beginnen met niet-bewuste veranderingen in lichaamstoestanden: 'somatische markers'. Deze fysiologische reactie vindt plaats voordat je je zelfs maar bewust bent van de emotie, en het is pas wanneer de hersenen de verandering in de interne toestand van het lichaam detecteren, door interoceptie, dat we het gevoel daadwerkelijk ervaren en toestaan dat het ons gedrag vormgeeft. Zonder het heen-en-weer tussen de hersenen en het lichaam zouden de gevoelens van verdriet of opwinding niet bestaan. 

We weten nu dat veel mensen moeite hebben om zich af te stemmen op hun interoceptieve signalen, en dit kan worden gemeten door middel van  verschillende oefeningen. Je kunt proefpersonen bijvoorbeeld vragen om hun hartslag over een minuut te tellen en dat vervolgens te vergelijken met de daadwerkelijke meting. Of je kunt opnames van een gewone beat afspelen en de deelnemers vragen om te zeggen of het synchroon loopt met hun eigen hart of niet. Je kunt interoceptief bewustzijn ook meten met vragenlijsten die mensen vragen hoe vaak ze de signalen van hun lichaam opmerken.

Het is logisch: als je meer bedreven bent in het nauwkeurig detecteren van je lichamelijke signalen, zul je in staat zijn om meer genuanceerde interpretaties van je gevoelens over een situatie te vormen, en dit zou je op zijn beurt moeten helpen om verstandigere keuzes te maken over de beste manieren om te reageren.

Interoceptieve bewustzijn vergroten

Alhoewel dit alles nog in de  kinderschoenen staat, kun je interoceptieve bewustzijn vergroten. Mindfulness helpt hier onder andere bij. Misschien wel het meest intrigerend is dat interoceptie ons kan helpen begrijpen waarom bepaalde fysieke oefeningen zo goed kunnen zijn voor onze mentale gezondheid. Om te beginnen kunnen regelmatige trainingen de aard van de signalen die je hersenen ontvangen veranderen, bijvoorbeeld  inspanning, met name gericht op krachttraining. Naarmate je fitter wordt en organen zoals het hart bedrevener worden in het omgaan met spanning, zal je lichaam een veerkrachtiger reactie vertonen op veranderende omstandigheden, veranderingen die kunnen overslaan naar je emotionele welzijn. Even belangrijk is dat de oefening ertoe moet leiden dat je meer aandacht hebt voor die signalen van je lichaam, zodat je ook nauwkeuriger bent in het lezen en interpreteren van de veranderingen die je detecteert. 

Interoceptie, zo lijkt het, is een van onze belangrijkste zintuigen. En door een beetje meer aandacht te besteden aan de signalen die het je stuurt, voel je je misschien gezonder in lichaam en geest.

Ingrijpende jeugdervaringen

Als je in je jeugd nare dingen hebt meegemaakt, kan je beleving van mentale en fysieke pijn worden verstoord. Het lichaam echter houdt deze ingrijpende ervaringen 'vast', er ontstaat een stressgevoeligheid en stress reactiviteit. Zelfregulatie is hierin essentieel. Hoe ga ik om met wat er in mijn lichaam gebeurt? Omdat het lichaam deze ingrijpende ervaringen vasthoudt, zal je ook met het lichaam 'moeten' werken om trauma's te helen. Lichaamswerk in plaats van alleen cognitieve gesprekken. 

Zelfregulering is het vermogen om je los te maken van je emotionele toestand. Het vermogen om emoties in jezelf te managen en op gepaste wijze te uiten. Zelfregulering gaat verder dan emoties beheersen. Het gaat over emoties en impulsen gewaarzijn, ze herkennen alsmede haar uitwerking ervan. Veiligheid en vooral leren verbinden is heel belangrijk voor herstel van ingrijpende jeugdervaringen.