Ontregelde stressrespons

Stress is universeel

Stress is universeel omdat ons brein bedraad is voor stress, evolutionair gezien vanuit de erfenis van onze verre voorouders. Stress was in die tijd noodzakelijk om te kunnen vechten of vluchten bijvoorbeeld bij het zoeken naar voedsel met het gevaar wilde dieren tegen te komen. In deze context is het ervaren van stress noodzakelijk om tot actie over te gaan: ‘vechten of vluchten’.

Ook in onze huidige maatschappij heeft stress nut, bijvoorbeeld als we de weg oversteken en er onverwachts een auto aankomt. Het lichaam moet direct in paraatheid gebracht worden om te reageren op gevaar. Ook op werk kan stress nut hebben om een taak af te ronden. Stress brengt je in staat extra alert te reageren of om te concentreren op een lastige uitdaging. Na afloop van zo’n gebeurtenis vloeit de spanning vanzelf weg.

We zijn dus bedraad om stress te ervaren, ook wel ons vecht-, of vluchtrespons en het heeft een bepaalde nut zolang het ons helpt te doen wat we willen of moeten doen als topprestaties leveren, creatief te zijn of te acteren op gevaar.

Het is de hoeveelheid stress en de duurzaamheid ervan wat ons welzijn beïnvloed. Hoe we uiteindelijk op stress acteren, bepaalt onze veerkracht en algemeen welzijn.

Vergelijk het met een pijl en boog. Span je de boog te hard aan of ‘overspant’ dan verliest de boog zijn veerkracht en zal uiteindelijk breken.

Wat is stress

Er bestaat geen universele definitie van stress, behalve dat stress de reactie van het lichaam is op gevaar of verandering. Die aspecten die stress veroorzaken noemen we stressors of triggers. Wij hanteren de definitie van Robert Sapolsy.

Robert Sapolsy, professor aan Stanford University, definieert stress als ‘Iets dat ons uit de homeostatische balans haalt‘.

Wat is homeostatische balans? Elk organisme streeft naar balans of evenwicht tussen input en output, zowel fysiologisch (temperatuurhuishouding, vochtgehalte), als emotioneel (positieve en negatieve emoties) en gedragsmatig (wel of geen compenserend gedrag). Een stressor of trigger is datgene wat je hoofd, hart en lichaam uit deze homeostatische balans trekt.

Een voorbeeld. Je hebt een normale werkdag. Je manager komt naar je toe en meldt dat jij morgen een presentatie moet geven voor een groep klanten. Er hangt veel van af. De stressor of trigger is in dit geval je manager die jou uit je homeostatische balans haalt.

Bij stress werken het autonome zenuwstelsel, het hormoonstelsel en immuunsysteem nauw samen

De belangrijkste hormonen bij een stressrespons worden door de bijnieren gemaakt: Adrenaline en cortisone. Adrenaline zorgt voor alertheid, Cortisone voor het mobiliseren van energie.

Ook de alvleesklier produceert bij stress glucagon, wat door de lever omgezet wordt in glucose. Hierdoor stijgt het glucosegehalte in het bloed om het lichaam voor te bereiden op vechten of vluchten. Het immuunsysteem heeft de rol vreemde stoffen in het lichaam op te ruimen. Het immuunstelsel werkt efficiënt als je in de homeostatische balans verkeerd.

Bij chronische stress werkt het immuunsysteem minder efficiënt, bovendien heeft cortisol effect op de hersenen, wat weer effect heeft op de hypothalamus.

• Stress start in de Hypothalamus (met een aanvulling, dat het gehele brein met elkaar samenwerkt)
• Die veroorzaakt de aanmaak van CRH ( Corticotrope Releasing Hormoon.) Het CRH zorgt ervoor dat de hypofyse ACTH en dat vervolgens de bijnieren cortisol gaan produceren.
• Het CRH zorgt ervoor dat de hypofyse geactiveerd wordt en ACTH aanmaakten dat vervolgens de bijnieren cortisol gaan produceren.
• Vervolgens gaan de bijnieren cortisol produceren.
• Cortisol activeert de Hippocampus, die stress afremt.
• Hippocampus is belangrijk bij geheugen en leren.
• Hippocampus remt de Hypothalamus.
• Hypothalamus remt de stress-as. Het lichaam is weer in homeostase.
• Het lichaam is weer in homeostase.
• Teveel stress of chronische stress leidt tot een overwerkte Hippocampus waardoor deze  minder goed functioneert.
• Als de Hippocampus zijn functie meer verliest, neemt de Hypothalamus het over met als effect meer cortisol.
• Dit schaadt je Frontale Lob (verantwoordelijk voor besluitvorming en rationeel denken) en de orbitofrontale cortex (empathie, sociale samenwerking, zelfreflectie en impulscontrole die je Amygdala moet remmen.
• Een ongeremde Amygdala betekent een ontketening van negatieve emoties
• Wat weer stress in de Hypothalamus aanwakkert. De cirkel is rond:

Ontregelde stressrespons

We hebben dus nuttige stress en chronische stress. Stress heeft iedereen, toch is het belangrijk om je levensstijl te veranderen bij een sterk ontregelde stressrespons.

Een structureel ontregelde stressrespons heeft betrekking op een slecht functionerende Hippocampus.

Het lichaam raakt uit balans. We presteren cognitief slechter, we kunnen minder goed helder denken, het lichaam ontvangt stresshormonen wat op termijn een effect heeft op het lichaam. We gaan meer piekeren of afleidingen zoeken.

De financiële kosten van stress zijn hoog. Natuurlijk weten we wel dat stress geld kost. Naast het feit dat stress geld kost, heeft het een grote impact op gedrag. Het betekent minder goed kunnen concentreren, prikkelbaarheid, sneller woede uitbarstingen of onvriendelijk gedrag. Vermoeidheidsklachten, minder energie of zelfs burn-out of depressie.